Introduction
Αύξηση ονομάζεται το γράμμα ε- ή η- , που μπαίνει πριν από το θέμα του ρήματος στον Παρατατικό και στον Αόριστο οριστικής και με το οποίο δηλώνεται ότι η πράξη που εκφράζει το ρήμα έγινε στο παρελθόν.
Η αύξηση μπορεί να είναι συλλαβική ή φωνηεντική.
Form
Η συλλαβική αύξηση (ε-):
- Εμφανίζεται στους παρελθοντικούς χρόνους των ρημάτων που αρχίζουν από σύμφωνο και «αυξάνει», δηλαδή μεγαλώνει, το μονοσύλλαβο θέμα του ρήματος κατά μία συλλαβή.
- Όταν το ρηματικό θέμα έχει περισσότερες από μία συλλαβές, η αύξηση δε χρησιμοποιείται (π.χ. γέ-λασ-α).
- Είναι υποχρεωτική μόνο στον παρατατικό και αόριστο της ενεργητικής φωνής των ρημάτων.
Η φωνηεντική αύξηση (η-):
- Διατηρείται σε περιορισμένο αριθμό ρημάτων της νέας ελληνικής και μάλιστα όταν τονίζεται το αρχικό φωνήεν του θέματος (π.χ. ελπίζω ⇒ ήλπιζα, ελέγχω ⇒ ήλεγχα/ήλεγξα).
- Υπάρχει μια κατηγορία ρημάτων της νέας ελληνικής που παίρνουν αύξηση η-. Αυτά είναι: θέλω ⇒ ήθελα (παρατατικός), ξέρω ⇒ ήξερα (παρατατικός ), πίνω ⇒ ήπια (αόριστος).
Η μορφή των ρημάτων μετά την αύξηση παίρνει αυτή την μορφή:
ε-/η- + θέμα + κατάληξη
Η αύξηση παραμένει, όταν τονίζεται, χάνεται όμως συνήθως, όταν δεν τονίζεται. Χρειαζόμαστε την αύξηση μόνο στους ρηματικούς τύπους που τους λείπει η προπαραλήγουσα.
- Τα ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο παίρνουν εξωτερική αύξηση.
- Τα σύνθετα ρήματα (που έχουν στην αρχή μια πρόθεση) παίρνουν εσωτερική αύξηση.
- Τα ρήματα που αρχίζουν από φωνήεν ή δίψηφο φωνήεν δεν παίρνουν αύξηση, αλλά διατηρούν το αρχικό φωνήεν ή δίψηφο.
Example
- Έφτιαξε ξανά το αγαπημένο κέικ των παιδιών
- Έπεσε το ρεύμα πριν από μισή ώρα.
- Ήρθα στην Ισπανία την καλύτερη εποχή.
- Ήπια πολύ στα γενέθλιά μου.
- Διέσχισε τη μισή Ευρώπη με το αυτοκίνητο στις διακοπές των Χριστουγέννων.(σύνθετο ρήμα: δια+ σχίζω)
Use
Η αύξηση χρησιμοποιείται μόνο στον παρατατικό και στον αόριστο οριστικής και με την οποία δηλώνεται ότι η πράξη που εκφράζει το ρήμα έγινε στο παρελθόν.