Είδη Αύξησης

Γενικά:

• Δεν παίρνουν αύξηση στον αόριστο της ενεργητικής φωνής αρκετά ανώμαλα ρήματα, όπως: βγαίνω ⇒ βγήκα, βρίσκω ⇒ βρήκα, μπαίνω ⇒ μπήκα, πηγαίνω ⇒ πήγα, παίρνω ⇒ πήρα.
• Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις όπου η εσωτερική αύξηση αντικαθίσταται από τη συλλαβική αύξηση, π.χ. πρό-κειται ⇒ ε-πρόκειτο και όχι προέκειτο (παρατατικός).
• Η προστακτική δεν παίρνει ποτέ αύξηση, π.χ. διάταξε ⇒ διατάξτε.
• Συχνά  στον προφορικό λόγο τα σύνθετα ρήματα με προθέσεις απαντώνται με αύξηση: ανέθεσε, επέστρεφε, περιέγραψέ μου το, υπέγραψέ το τώρα αμέσως κτλ.

Η αύξηση διακρίνεται σε:

Συλλαβική αύξηση

• Εμφανίζεται στους παρελθοντικούς χρόνους των ρημάτων που αρχίζουν από σύμφωνο και «αυξάνει» το θέμα του ρήματος.
• Όταν το ρηματικό θέμα έχει περισσότερες από μία συλλαβές, η αύξηση δε χρησιμοποιείται.
• Είναι υποχρεωτική μόνο στον παρατατικό και αόριστο της ενεργητικής φωνής των ρημάτων της α΄ συζυγίας που έχουν μονοσύλλαβο θέμα.

Φωνηεντική αύξηση

• Η φωνηεντική αύξηση διατηρείται σε περιορισμένο αριθμό ρημάτων και μάλιστα όταν τονίζεται το αρχικό φωνήεν του θέματος. Π.χ. ελπίζω ⇒ ήλπιζα, ελέγχω ⇒ ήλεγχα/ήλεγξα.
• Υπάρχει μια κατηγορία ρημάτων  που παίρνουν αύξηση η-. Αυτά είναι: θέλω ⇒ ήθελα (παρατατικός), ξέρω ⇒ ήξερα (παρατατικός), πίνω ⇒ ήπια (αόριστος).

Εσωτερική αύξηση

• Στην κοινή νεοελληνική υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός από σύνθετα ρήματα με προθέσεις (αρχαίες και νέες) που παίρνουν εσωτερική αύξηση στον παρατατικό και στον αόριστο. Π.χ. διαμένω (διά+μένω) ⇒ διέμενα, διέμεινα.
• Όταν υπάρχουν περισσότερες από μία προθέσεις, η αύξηση μπαίνει αμέσως μετά την τελευταία πρόθεση. Π.χ. προεκβάλλω (προ+εκ+βάλλω) ⇒ προεξέβαλλα/προεξέβαλα.