Introduction
Şart (koşul) bir eylemin gerçekleşmesinin başka eylemlere bağlı olduğu durumlardır. Bir şart cümlesi iki parçadan oluşur: yan cümle (şart ekini alan cümle) ve ana cümle (yan cümledeki şarta bağlı asıl eylem).
Şart ekiyle beraber koşul anlamını güçlendirmek için “eğer” ifadesi kullanılabilir. Şart kipi, zaman çekimli tümcelere eklenerek ana eyleme yönelik koşul bildirir.
Form
fiil kökü + çekim eki* + “-(y)sA” eki + şahıs eki
isim kökü + çekim eki* + “-(y)sA” eki + şahıs eki
* Çekim eklerinin gelmesi zorunlu değildir. Kurulacak anlama göre değişiklik gösterebilir.
| Kişi | Olumlu | Olumlu |
|---|---|---|
| Ben | Yap-sa–m | Ev+de+yse–m |
| Sen | Yap-sa–n | Ev+de+yse–n |
| O | Yap-sa | Ev+de+yse |
| Biz | Yap-sa-k | Ev+de+yse–k |
| Siz | Yap-sa–nız | Ev+de+yse–niz |
| Onlar | Yap-sa–lar | Ev+de+yse–ler |
Example
- Bavulumu hazırlarsam otobüse yetişeceğim.
- Haritaya bakarsan yolu bulacaksın.
- Uçakla giderse saat 8’de varacak.
- Okuldaysak ders çalışırız.
- Evdeyseniz size akşam yemeğine geleceğiz.
- Tatildeyseler onlara ulaşamayız.
Use
Şart ekinin sadece bir ana kullanım yeri vardır:
- Ana eyleme eklenerek koşul cümlesi yapar.
NOT: Koşul kipi “ne”, “nasıl”, “öyle”, “o”,“yok” gibi sözcüklere eklenerek kalıplaşmış bağlaçlar oluşmuştur.
Neyse, bu sefer bu hatanı kabul ediyorum.
Bırakın konuşsun; nasılsa sözünü tutmayacak.
Sinemada güzel bir film yok; öyleyse eve gidip televizyon izleyelim.
Bütün planım bozuldu; oysa o kadar uğraşmıştım.
Yoksa bensiz gezmeye mi gidiyorsunuz?