Introduction
Yapım ekleri, mevcut kelimelerden (isim ve fiil köklerinden) farklı ve yeni anlamlı kelimeler türetmeye yarayan eklerdir. Nesneleri karşılayan isimlerle hareketleri karşılayan fillerin kökleri farklıdır.
Form
Yapım eklerini iki başlık altında inceleyebiliriz:
- İsim Yapan Yapım Ekleri:
- İsimden İsim Yapan Ekler
- Fiilden İsim Yapan Ekler
- Fiil Yapan Yapım Ekleri:
- İsimden Fiil Yapan Ekler
- Fiilden Fiil Yapan Ekler
Example
- İsim Yapan Yapım Ekleri:
- Kardeşim gözlük takıyor.
- Aldığım gecelik siyah.
- Evime büyük bir kitaplık aldım.
- Akşam yemek yemedik.
- İnsanlar birbirine saygı duymalı.
- Çocuklarımıza sevgiyi öğretmeliyiz.
- Fiil Yapan Yapım Ekleri:
- Yemeğini bitirince ödevine başla.
- Topu köpeğe yuvarla.
- Matematik dersini önemse.
- Öğrencine harfleri çizdir.
- Sabahları sınıf arkadaşlarınla selamlaş.
- Hikayeyi bize anlat.
Use
- Gel-(-mek,-dim, -miş…)
- Baba(-m, -lar, -dan)
Birbirine yakın olan nesne ve hareketlere ait kelimeler aynı kökten türeyen kelimelerdir. Bu bakımdan türemiş kelimelerin kökleriyle mutlaka bir anlam ilişkileri olmalıdır:
- baş, baş-la-, baş-ar-, baş-ar-ı
- sev-, sev-il-, sev-dir, sev-in, sev-inç, sev-gi
- göz, göz-lük, göz-cü, göz-cü-lük, göz-lük-çü-lük…
Yapım ekleri isim ve fiil köklerine gelerek yeni isimler ve fiiller türetirler. Bu ekler kökten hemen sonra gelirler. Çekim ekleri yapım eklerinden sonra gelir:
- bil-gi-ler, bil-dir-di;
- göz-le-meli-y-im, göz-lük-ten…
- Bu türemiş kelimelerden de tekrar yeni kelimeler türetilebilir:
- bil-gi-li, bil-dir-i
- göz-lük-çü, göz-lük-çü-lük…
Related
A1 seviyesinde bunlara da bakabilirsiniz:
A2 seviyesinde şunlara da bakabilirsiniz:
- Yapım Ekleri: lI [3]
- Yapım Ekleri: -sIz [4]